Historia psa i kynologii rasy

    Psy i Wilki z okresu pierwotnego psa ,, Canis ''.


W dowodach historycznych nie można ustalić pierwszego panowania człowieka nad psem. Wiadomo jednak, że człowiek oswajał zwierzęta dzikie, stopniowo przez tysiące lat drogą powolnego przechodzenia ze stanu dzikości. Pozostające zmiany, jakim podlegał człowiek w drodze ewolucji od koczowniczego życia do życia osiadłego. 

Ze źródeł archeologicznych dowiemy się oraz zachowanego piśmiennictwa wynika, że wiele pierwotnych psów miało formy odmienne, dużo ras psów przypomina formy dzisiejsze. Wiele odmian psów wyginęło bezpowrotnie, a na ich miejsce pojawiały się nowe gatunki, dając początek już wcześniej znanym gatunkom psa. 

Wykopaliska wykazują, że pierwsze kontakty człowieka z psem nastąpiły około 15 tysięcy lat temu, w najstarszym okresie rozwoju kultury ludzkiej, nazywanej epoką kamienną. Człowiek w tym okresie był tylko myśliwym i zbieraczem, żywiącym się także różnymi skorupiakami. Zamieszkiwał gromadnie jaskinie, dające mu schronienie przed ówczesnym ostrym klimatem i dlatego nazywamy tych ludzi jaskiniowcami. Żył przeważnie z tego, co upolował - dlatego tak ważny w tym okresie był pies myśliwski, dając przetrwanie gatunkowi ludzkiemu. 

Ustalono, że najstarszą formą psa, od którego pochodzą formy późniejsze, jest Canis familiaris putiatini, który został odkryty w postaci dobrze zachowanych kości w śród wysypisk ze skorup muszli w okręgu moskiewskim. Kośćcowi towarzyszyły również liczne pogrubienia kości, różnych ssaków oraz narzędzia kamienne ówczesnego człowieka, któremu mity o Federacji Rosyjskiej, można przypisać też do losów Wikingów. Na podstawie budowy flory przypuszcza się, że pies ten żył w okresie 9000 lat przed naszą erą. Był to pies wielkości owczarka lub dużego wilka o smukłych kończynach i długim owłosionym ogonie. Szczątki tego psa znajdujemy również w innych okolicach Europy. 

W pokładach okresu kamiennego, zwanego neolitem, znaleziono także resztki innego psa, tak zwanego torfowego, zwanego inaczej ,, szpicem palcowym ''  - Canis Familiaris palustris. Pies ten występuje w rozmaitych wielkościach. Ma duży zasięg terytorialny. Najczęściej jego szczęki znajdują się w budowie psów palcowych w Szwajcarii, a także na terenie Jugosławii  ( Bośnia ), Włochy, Niemcy ( Badenia ), a także Austrii. Budową ciała pies ten przypomina szpice i dał początek dzisiejszym rasom szpiców. Znajdowano te psy mocno przywiązanych do opiekuna, w grobach zmarłych ludzi. 

Również razem z kośćmi człowieka z późniejszej epoki kamiennej odkrył rosyjski geolog Inostrancew w jeziorze Łagoda pod Nowogrodem psy powstałe na północy - Canis familias Inostrancewi. Od tych psów wywodzą się dzisiejsze psy polarne oraz nowofundlandy, dogi, buldogi, boksery. W starożytności psy te używane były także do walki. Z epoki brązu, a więc około 2500 lat p.n.e, czyli około 4 tysiące lat temu, pochodził inny typ psa utrzymywanego do pilnowania bydła, w odłamie ludności Podkarpackiej zwanej ludem ,, Bojków ''. Był to lud który wyłącznie utrzymywał się z wypasu bydła na Podkarpaciu. Nazwa tego gatunku psa to Canis Familiaris matris optimae. Duża część ludu Bojków przemieszczała się od Macedonii po Podkarpacie do XIX wieku, aż w końcu wyemigrowała do USA, porzucając cały swój dobytek. Od tego ludu oraz psa wywodzą się owczarki w prostej linii od wilka. Szczątki tych psów można znaleźć na Morawach, w Austrii, w Niemczech i Holandii. Połączenie psów z epoki palowej z psami z epoki brązu dało formę pośrednią, którą nazwą została opieczętowana Canis Familiaris intermedius. Znaleziono te psy w pokładach popiołu w Austrii i Czechach. Były one wykorzystywane do polowań, jak pierwotny gatunek psa myśliwskiego. 

W okresie Jeziora Badeńskiego zostały wykopane szczątki psów długowłosych - nazwanych Canis familiaris leineri. Nazwa została przypisana do grupy chartów, i miejscem ich prawdziwego pochodzenia może być Afryka Północna. Ukształtowanie się na obszarach stepowych, na których zmysł wzroku i szybkości oraz głębokiej klatki piersiowej, smukłej budowy, silnego umięśnienia, mają decydujące znaczenie. Słaba tkanka tłuszczowa i doskonały wzrok wskazują na wybitną specjalizację w takich warunkach terytorialnych. 

Wymienione psy w nazwach łacińskich są psami wymarłymi, a ich istnienie w czasach przedhistorycznych świadczą tylko o wykopaliskach. Zostały one dokładnie zbadane i porównane z terytorium występowania rasy psa współczesnego. Na podstawie wywodu genealogicznego człowiek dokonuje podziału powstałych nowych ras, ze względu na ich użyteczność oraz cechy psychiczne. 

W Średniowieczu, powstania rodu Książąt Surowy oraz Klasztoru Cystersów, dokumentowane są rasy psów, zaczęły się spisy księga psa rodowodowego. W XIV wieku księga rodowodowa psa napisana przez przeoryszę klasztoru Lilianę Verners wymienia takie psy jak; chart, mastiff, gończy ( ogar ), spaniel, pies ziemny ( terier ), pies rzeźnicki, pies podwórzowy, pies damski do zbierania pcheł ( bardzo przydatna rasa, gdy w Europie panowała dżuma, głównie przenoszona przez świnki morskie, szczury oraz myszy ). Z okresu średniowiecza praktycznie w Polsce nie ocalała żadna rasa psów pierwotnych, podobnie jak i na zachodzie, należące do grupy; charty, brytany, ogary i wyżły należące do możnych rodów ówczesnych czasów. Przywilej łowiectwa przypadał w czasach średniowiecznych rodom królewskim, Biskupom, oraz mnichom klasztornym, posiadającym własne psiarnie. Z okresu średniowiecza, XII wieku można wedle kynologów wyróżnić rasę psa Owczarka francuskiego briard ( Berger de Brie ), może ma to jakiś wpływ na ekspansję Zakonu Cysterskiego z Francji do Polski, gdy Książę Bolko I Surowy był współzałożycielem, tego zakonu w Polsce wedle przekładu Wikipedia. Owczarek francuski po dziś dzień posiada pierwotne pazury wilka, a jak trafił do polski to raczej trudno stwierdzić, gdy ma takie same przystosowanie jak owczarek niemiecki. 

Wedle wolnej encyklopedii, rasa owczarka francuskiego wcale nie występowała w Polsce na przełomie XII wieku co obala mit księstwa Surowy, a pies został sprowadzony do polski w latach 70 - tych w cytacie Wikipedia; Briardy są psami pasterskimi. Chętnie stróżują i opiekują się stadem, nawet psy hodowane w domu, czy w bloku, podejmują chętnie pracę psów pasterskich. W czasie wojen Briardy wykorzystywano do wyszukiwania rannych spośród poległych na polu bitwy. O kimś poległym w czasie wojny mówiono: "briard się przy nim nie zatrzymał". Wykorzystywane są także do ratowania tonących. W ostatnich latach owczarki francuskie pełnią funkcje głównie psów do towarzystwa. Zaliczany do psów obronnych. Briardy sprowadzono do Polski w latach siedemdziesiątych XX wieku, ich popularność rośnie, najwięcej przedstawicieli tej rasy można spotkać w centralnej oraz pd.- zach. części kraju. 

A jeżeli chodzi o arystokrację wilczą to po dziś dzień w wsi Surowa, biegają wilki i sołtysowi z Żary w 2016 roku, zjadły konia. Za czasów mego dzieciństwa miał, ojciec Surowy sprowadził psa do domu w Rzepedzi, i był to pies myśliwski na grubą zwierzynę - odkupiony bo głodował, a za rasę można uznać psy wilcze od koloru białego po siodło rude. Wedle takiego umaszczenia klasyfikuje się psy nordyckie, na przykład ,, Szpic nordycki '' lub ,, Łajka syberyjska biało ruda ''. Pies z mego dzieciństwa miał ogon prosty, a nie zakręcony jak u szpiców, uszy stojące i był to duży pies niczym wilczur, z krótką sierścią. Raczej taką rasę psa nie można już spotkać na Podkarpaciu, jeden podobny egzemplarz widziałam wiele lat temu w Górkach. Może gdzieś jeszcze istnieją z przełomu czasów powojennych - rasie o której ktoś zapomniał nie tylko do stróżowania ale też na polowania w lesie. 

Szczenię wilka czechosłowackiego - moda lat 50 - tych, XX wieku. Jak widać znaki szczególne to białe łapy jak u psa z mojego dzieciństwa oraz rude siodło, oraz biały krawat z brzuszkiem. Mam nadzieję, że mój ojciec nie pomylił wilka z psem myśliwskim w lesie za swego życia, na terenie przygranicznym ze Słowacją i Ukrainą. Psy o podobnym umaszczeniu, pracowały w leśnictwie.  Dziś tak jest, że wilk do wilka nie podobny, a bardziej do psa; wilk wilczy - szary, wilk czeski - rudy, wilk czarny - amerykański. Wszystkie wilki posiadają siodło, oraz wybarwienie jak u lisa.Wilk szary oponował Europę północną, Azję oraz Północna Amerykę.

 

Wieś Surowa podana likwidacji, a Wilki u Sołtysa. 

Jak widać na zdjęciu Sołtys wcale nie pilnuje koni, za to wilk szary ma na nie chrapkę w wsi Surowa. No jak tym razem wilki zjedzą mu konia, to pretensje niech ma sam do siebie, gdy wilki chodzą głodne. Koń ma łąkę, a wilk zastanawia się co zjeść...Jak głosi stara legenda Podkarpacia, gdy głupcowi wilki zagryzą konia u Księcia Surowy, będzie musiał iść do Księcia Podkarpackich Niedźwiedzi po talizman, a potem do Księcia Anglii Kruków po zaczarowaną chustę - bo Kruk obrączkę zgubił i ślubu nie było, a następnie przelecieć przez morza gdzie będzie musiał zwyciężyć Smoka u którego jest żywa woda - dająca ludziom zdrowie. Gdy głupiec już osiągnie wszystko czego pragnie, może się ożenić. A kobieta do końca życia będzie płakać, że straciła zamek wraz ze Smokiem za morzami. Za to głupiec zyska zdrowych ojców.

W księgach lekarza królowej Elżbiety, wymienia się już więcej ras z przełomu XVI wieku, na przykład; psa na zające, teriera, posokowca, charta, gończego, jamnika, psa na złodziei, setera, spaniela, psa pasterskiego, psa do stróżowania, psa rzeźnickiego, psa posłańca, psa nocnego, psa do ciągnięcia wody, psa do obrony rożna, psa tancerza. 

W czasach nowoczesnych słynny przyrodnik Linneusz w połowie XVIII wieku wymienia już około 140 ras psów, notując w swych księgach; owczarki, pudle, maltańczyki, mopsy, buldogi, kilka rodzajów wyżłów, posokowce, dzikarze, kilka rodzajów chartów, i inne. Niektóre rasy przetrwały do dziś dzięki swej użyteczności lub popularności właściciela, inne wyginęły ponad 200 lat temu, a w ich miejsce powstania postały nowe nazwy i gatunki psa około 400 odmian i ras psów.  

Pies na ziemiach polskich pojawił się koło Sandomierza i wiek ocenia się na 4 tysiące lat p.n.e. Badania wykazały, że pies ten należał do dużej odmiany i był w wieku około 10 lat, czyli umarł śmiercią naturalną, co więcej jak badania wykazały domownicy sami wykopali mu grób. Inne wykopaliska psa znaleziono w Rzucewie koło Pucka, oraz nad jeziorem Gopło. Jedna z psich mogił z połowy III tysiąclecia znaleziono koło Hrubieszowa. Z badań antropologicznych na terenie polski można ustalić psa z 1700 lat p. n. e. , głównie koło Sandomierza i zapewne też z psem pochowano kogoś z starszego rodu. Ostatnie znaleziska historyczne pod Opolem, wskazują na rasy psów podobnych do wilka, podobnych do szpica, podobnych do psów pasterskich lub stróżujących. Z połowy XVIII wieku, udokumentowano ,, Myślistwo z Ogarem '', w wydaniu z 1618 roku, autora Jana Ostroga - poradnika hodowli psa. Na Ukrainie oraz kresach polski ulubionymi psami były charty na przełomie XVIII w. Dopiero na przełomie XVI wieku zaczęto hodować owce, co spowodowało powstanie rasy Owczarka Podhalańskiego na terenie Lubelszczyzny do ówczesnych czasów. Dopiero na przełomie XX wieku, zainteresowanie psami rasowymi zmalało, zwłaszcza tych długowłosych. Jak podawała prasa angielska, owczarki były eksportowane do Szkocji, w celu utworzenia nowej rasy z krzyżówki z rodzimymi psami Anglii, między innymi powstała rasa bearded collie. Najbardziej popularne psy obecnie to psy do pilnowania domu lub do towarzystwa. Przemawia za ich hodowlą nie wielkie rozmiary i podasz na paszę. 

Kynologia rasy psa pojawiła się na przełomie XIX wieku, wraz z nauką o psach. Ale jako prekursora rasy psa w 1859 roku wystąpiła Anglia. Pierwsza wystawa psów odbyła się w Europie w 1863 roku w Hamburgu. W latach następnych w Francji, Niemczech, a z czasem w innych krajach zachodnich. Warszawa przystąpiła do wystawy psów w latach; 1881 roku, 1884 roku,1886 roku w Polsce; były to psy z Polski, głównie; charty, wyżły, psy myśliwskie. Wystawa łowiecka odbyła się w 1889 roku w Warszawie, a potem dopiero w 1914 roku w kategorii 12 ras psów myśliwskich. Wyżeł stał się raczej psem do towarzystwa, gdy w 1902 roku kluby łowieckie zabroniły polowań z wyżłem. Następne wystawy psów w Warszawie, Krakowie, Lublinie, Poznaniu, Toruniu, Lwowie, oraz Wilnie dopiero w 1925 roku. Targii Lwowskie, czyli sprzedaż psa pojawiły się w 1932 roku. A w 1939 roku po raz pierwszy na wystawie staną Owczarek Nizinny. I tu można zaznaczyć, że obok rasowych psów powstał związek hodowli drobiu, około roku 1934, dla psów rasowych. W 1935 roku - 28 listopada, powstał pierwszy związek kynologiczny ( genealogiczny ), psa rasowego w Polsce jako związek FCI w Europie i dopuszczenie do importu psów z Europy. 

Bojkowie - Lud zaginiony Podkarpacia. 

 

Druga Wojna Światowa wy pustoszyła wsie Bojków na Podkarpaciu, zajmujących się głównie wypasem Bydła. A niektórzy z nich uciekli do USA z nędzy, licząc na lepsze życie w przekładzie Hrabiego Potockiego.

Bojkowie - Lud zaginiony na Ukrainie a psy pasterskie

 

U Bojków, tu życie toczy się jak przed wiekami i zarazem wszystko się wali, nadal brak komina, oraz domy kryte strzechą, a gdzie nie gdzie zmieniono architekturę. Ale przyzwyczajeń ludu koczowniczego, a zarazem pasterskiego nikt sobie nie zmienił przez wieki.

•  1989 roku -  FCI ( Kynologia rasy psa w Polsce ).  

  
  

   

  
  • Airedale terier Basset angielski
  • Bedlington terier
  • Bokser
  • Buldog angielski
  • Buldog francuski
  • Bulterier
  • Charcik włoski
  • Chart afgański
  • Chart angielski greyhound
  • Chart angielski whippet
  • Chart arabski sloughi
  • Chart arabski Tuaregów - azawakh
  • Chart irlandzki - wilczarz
  • Chart polski - saluki
  • Chart polski
  • Chart rosyjski - borzoj
  • Chart węgierski
  • Chow - chow
  • Cocker spaniel amerykański
  • Cocker spaniel angielski
  • Dalmatyńczyk
  • Doberman
  • Dog niemiecki
  • Foksterier krótkowłosy
  • Foksterier szorstkowłosy
  • Hovawart
  • Jamnik
  • Karelski pies niedźwiedzi
  • Kerry blue terier
  • Łajka rosyjsko - europejska
  • Łajka zachodnioeuropejska
  • Maltańczyk
  • Mops
  • Niemiecki terier myśliwski
  • Nowofundland
  • Ogar polski
  • Owczarek francuski briard ( Berger de Brie )
  • Owczarek kaukaski
  • Owczarek niemiecki
  • Owczarek podhalański
  • Owczarek staroangielski
  • Owczarek szetlandzki
  • Owczarek szkocki długowłosy - collie rough
  • Owczarek węgierski puli
  • Pekińczyk
  • Pies św. Bernarda
  • Pies św. Huberta - Bloodhound
  • Pinczer miniaturowy
  • Płochacz niemiecki - Wachtmeister
  • Pointer
  • Polski owczarek nizinny - PON
  • Posokowiec bawarski
  • Posokowiec hanowerski
  • Pudel
  • Retriever labradorski
  • Retriever złoty
  • Rottweiler
  • Sealyham terier
  • Seter angielski
  • Seter irlandzki
  • Seter szkocki
  • Shih Tzu
  • Skye terier
  • Springer spaniel angielski
  • Sznaucer
  • Szpic niemiecki
  • Szpic Vastgota
  • Terier irlandzki
  • Terier walijski
  • West highland and white terier
  • Wyżeł czeski fousek
  • Wyżeł minstrandzki mały
  • Wyżeł niemiecki krótkowłosy
  • Wyżeł weimarski
  • Wyżeł węgierski krótkowłosy
  • Wyżeł węgierski szorstkowłosy 
  • Yorkshire terier